Celiakia (choroba trzewna) nie jest alergią, choć często jest z nią mylona. Jest trwającą całe życie immunologiczną chorobą o podłożu genetycznym, charakteryzującą się nietolerancją glutenu - białka zapasowego zawartego w zbożach europejskich (pszenicy, życie, jęczmieniu, owsie). Działający toksycznie gluten prowadzi do zaniku kosmków jelita cienkiego, maleńkich wypustków błony śluzowej, zwiększających jego powierzchnię i odpowiedzialnych za wchłanianie składników pokarmowych. W efekcie pokarm wchłania się w minimalnych ilościach, co prowadzi do wystąpienia różnorodnych objawów klinicznych. Jedyną metodą leczenia celiakii jest stosowanie przez całe życie ścisłej diety bezglutenowej. Do niedawna celiakia uznawana była za rzadkie schorzenie występujące głównie u małych dzieci i pogląd ten pokutuje niestety jeszcze w wielu środowiskach. Obecnie zachorowania w dzieciństwie są coraz rzadsze, przede wszystkim ze względu na upowszechnienie stosowania diety bezglutenowej u niemowląt. Choroba może ujawnić się w każdym wieku, obecnie najczęściej wykrywa się ją u osób 40-50 -letnich, choć zdarzają się przypadki wykrycia jej nawet u osiemdziesięciolatków. Kobiety chore na celiakię stanowią 70 % wszystkich przypadków choroby dorosłych. Nie leczona celiakia prowadzi do poważnych problemów zdrowotnych - z osteoporozą, zaburzeniami psychicznymi i nowotworami układu pokarmowego włącznie. Więcej... Celiakia jest pod względem częstości występowania drugą po hipolaktazji (mleko) nietolerancją pokarmową człowieka. Ostatnie badania nad jej występowaniem szacują częstość zachorowań na 1:100 osób. Niestety - wykrywa się jedynie 10 % z wszystkich przypadków. Pozostałe 90% osób nie jest świadomych choroby, której co prawda nie można wyleczyć, ale z którą można normalnie żyć, jeśli stosuje się ściśle zasady diety bezglutenowej.
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (wzjg) (Colitis ulcerosa) Wzjg to przewlekłe nieswoiste zapalenie jelita grubego, występujące najczęściej w odbytnicy, mogące się szerzyć w sposób ciągły, na jego dalsze odcinki. W przebiegu procesu zapalnego zawsze zajęta jest odbytnica , w 50-54% odbytnica i esica a w 20% całe jelito grube. W nielicznych przypadkach zmiany mogą objąć końcowy odcinek jelita cienkiego. Stan zapalny jelita grubego ograniczony jest z reguły jedynie do błony śluzowej, zaś pozostałe warstwy ściany jelita (mięśniówka i błona surowicza) pozostają niezmienione. Choroba przebiega najczęściej w postaci ostrych rzutów przedzielonych okresami remisji. Przyczyny kolejnych nawrotów pozostaj± nieznane. Dużą rolę przypisuje się stresom psychicznym, zmianom w sposobie odżywiania, stosowaniu leków przeciwbólowych (zwłaszcza niesteroidowych leków przeciwzapalnych), zakażeniom pokarmowym oraz infekcjom innych narządów. Zarówno początek choroby, jak i przebieg następnych zaostrzeń może charakteryzować się różnym nasileniem objawów od postaci łagodnej do ciężkiej o piorunującym przebiegu. Pierwszymi, a zarazem najczęstszymi objawami są biegunka z domieszką śluzu i krwi w kale. Pojawiać się mogą się również kurczowe bóle brzucha oraz uczucie parcia na stolec spowodowane zaburzeniami motoryki przewodu pokarmowego (przyspieszona perystaltyka, nadmierna kurczliwość jelita grubego). Łagodna postać choroby charakteryzuje się dobrą reakcją na leczenie i dotyczy ponad 50% pacjentów. Stan ogólny większości pacjentów jest dobry, a objawy ograniczają się do opisanych powyżej i zwykle nie towarzyszą jej objawy ogólne, takie jak: gorączka, utrata masy ciała, hypoalbuminemia. Stan zapalny ograniczony jest do końcowego odcinka jelita grubego. Bóle zlokalizowane są najczęściej w podbrzuszu lub okolicy lewego dołu biodrowego i towarzyszy im parcie na stolec pojawiające się tuż przed wypróżnieniem. Oddanie stolca przynosi na ogół wyraźną ulgę. Pacjenci z łagodnym przebiegiem choroby i zmianami ograniczonymi tylko do odbytnicy mogą mieć prawidłowy rytm wypróżnień, a niekiedy nawet zaparcie. Jedynym objawem choroby jest wówczas obecność krwi w stolcu. W umiarkowanej postaci choroby (ok. 30% pacjentów) charakterystycznymi objawami klinicznymi są poza krwistą biegunką i kurczowymi bólami brzucha, nagłe parcie na stolec, tkliwość uciskowa jamy brzusznej. Towarzyszą im często objawy ogólne takie jak brak apetytu, utrata masy ciała, stany podgorączkowe, umiarkowana niedokrwistość z niedoboru żelaza, podwyższone OB (odczyn Biernackiego - przyspieszenie opadania krwinek czerwonych). Ciężka postać choroby występuje u ok. 10% pacjentów charakteryzuje się nasileniem powyższych objawów. . W aktywnym zapaleniu całej okrężnicy krwawienie jest znaczne, a liczba stolców może dochodzić do 20 /dobę. Na skutek utraty krwi pogłębia się niedokrwistość. Pojawią się również podwyższona leukocytoza (wzrost liczby krwinek białych), hypoalbuminemia, utrata masy ciała, osłabienie, odwodnienia, przyspieszone "bicie" serca, obniżenie stężeń sodu, potasu. U pacjentów z ciężką postacia wzjg. mogą wystąpić zagrażające życiu powikłania - masywne krwawienie, megacolon toxicum (toksyczne zapalenie - rozstrzenie okrężnicy) lub perforacja jelita. W przebiegu choroby mogą pojawiać się różne objawy powikłań jelitowych i/lub pozajelitowych, które omówiono w dziale Powikłania. Należy zwrócić uwagę, że u dzieci dość często dochodzi do zajęcia rozleglejszych odcinków jelita grubego i częściej też niż u ludzi dorosłych zachodzi konieczność przeprowadzenia zabiegu totalnej kolektomii.
Choroba Leśniowskiego-Crohna (łac. morbus Leśniowski-Crohn, morbus Crohn, ileitis terminalis, ileitis regionalis, ang. Crohn disease) – zapalna choroba jelita o niewyjaśnionej etiologii, zaliczana do grupy nieswoistych zapaleń jelit (IBD). Opisana została po raz pierwszy przez polskiego lekarza Antoniego Leśniowskiego w 1904 roku,[1] dokładniejszego opisu dostarczył Burrill Bernard Crohn ze współpracownikami w 1932 roku[2]. Stąd też znana jest powszechnie w innych krajach jako choroba Crohna. Jest to przewlekły, nieswoisty proces zapalny ściany przewodu pokarmowego. Może dotyczyć każdego jego odcinka, lecz najczęściej lokalizuje się w końcowej części jelita cienkiego oraz początkowej jelita grubego. Z tego względu dawniej określane także jako ileitis terminalis.
Etiologia tego schorzenia nie jest znana i nie znana jest również skuteczna metoda wyleczenia.