Biegunka
-Jest częstym problemem zdrowotnym, dotykającym współczesnego człowieka. W krajach Trzeciego Świata biegunka jest główną przyczyną śmierci niemowląt, zabijając ponad 1,5 miliona dzieci rocznie. Biegunką określa się oddawanie płynnego, półpłynnego lub papkowatego (nieuformowanego) stolca z częstością większą niż 3 razy na dobę. Biegunkę rozpoznaje się również wówczas, gdy chory odda przynajmniej jeden luźny stolec zawierający krew, śluz lub ropę. Biegunce towarzyszyć mogą bóle brzucha, osłabienie, nudności i wymioty, może wystąpić gorączka i odwodnienie. »
Zaniedbanie leczenia biegunki zagraża utrwaleniem zaburzenia pracy nerek, przejściem w stan przewlekły, nosicielstwem bakterii. W przypadku niektórych zakażeń może dojść do zapalenia stawów lub ropnych zmian w innych narządach.
»  O leczeniu biegunki decyduje lekarz – ważne jest ustalenie przyczyny biegunki, która niekiedy może być poważnym zagrożeniem zdrowia, a nawet życia. W zależności od tego, jaka jest przyczyna biegunki wdraża się różne leczenie. W przypadku intensywnych biegunek o gwałtownym przebiegu, których przyczyną są głównie zakażenia bakteryjne (zakażona woda, żywność, brudne przedmioty, ręce), stosowane są leki działające na przyczynę choroby (antybiotyki, aseptyki jelitowe). Wystąpienie biegunki przewlekłej lub powikłanej biegunki ostrej (biegunka przebiegająca z temperaturą powyżej 38,5°C zwłaszcza z obecnością krwi w stolcu), lub stwierdzenie w badaniach dodatkowych wykładników zakażenia bakteryjnego jest wskazaniem do podania antybiotyku. Nie powinno się stosować jednak leków o działaniu bakteriobójczym w leczeniu niepowikłanych biegunek ostrych. W leczeniu biegunki niezmiernie ważne znaczenie ma nawadnianie. Stosuje się nawadnianie doustne – podawanie wody i elektrolitów w postaci doustnego płynu nawadniającego w przypadku biegunki o niewielkim lub średnim stopniu odwodnienia. W Polsce preparatem do doustnego nawadniania jest np. Gastrolit. Należy podkreślić, że stosowane niekiedy inne środki nawadniające (soki owocowe, herbata, rosół, cola, herbatki ziołowe) nie powinny być w tym celu używane ze względu na znaczne odchylenia osmolarności. Czasem zachodzi potrzeba nawadniania dożylnego („kroplówka”). Jest to konieczne w przypadku ciężkiego odwodnienia, występowania objawów wstrząsu, objawów zaburzeń świadomości, uporczywych wymiotów nieustępujących pomimo nawadniania doustnego, braku poprawy pomimo właściwego nawadniania doustnego. Niekiedy niezbędne są również środki przeciwbólowe i rozkurczowe (inaczej spazmolityczne, w Polsce np. Buscopan), czy hamujące biegunkę. Środki zapierające (np. loperamid) hamują perystaltykę jelit, ale opóźniają tym samym wydalanie zarazków – biegunka jest sposobem, w jaki organizm pozbywa się chorobotwórczych zarazków, dlatego stosuje się je w razie konieczności, np. w podróży. Stosuje się również węgiel leczniczy (carbo medicinalis). Po podaniu doustnym wiąże on substancje znajdujące się w przewodzie pokarmowym, które odpowiedzialne są za nasilenie perystaltyki jelit, zwiększenie przenikania wody do światła jelit i powodowanie biegunki. Są to toksyny bakteryjne, bakterie, leki, produkty gnilne, gazy jelitowe, substancje toksyczne itp. Dla uzupełnienie właściwej flory bakteryjnej stosuje się probiotyki – preparaty zawierające „przyjazne” bakterie, np. Lacidofil, w postaci kapsułek. W przypadku zakażeń pierwotniakowych stosuje się Metronidazol. »
Jak postępować w przypadku biegunki? Jak podkreślono, bardzo ważne jest nawadnianie. Niezbędne jest picie dużej ilości przegotowanej, niesłodzonej wody. Może być lekko osolona, najlepiej jednak zakupić w aptece doustny płyn nawadniający (proszek w saszetce, do rozpuszczenia w wodzie – w Polsce np. Gastrolit). Dorośli powinni wypijać tak dużo płynów, na ile pozwala im organizm, dzieci około 2 razy więcej płynów niż zwykle. Kiedy dziecko karmione jest piersią należy robić to częściej niż normalnie (co najmniej raz na 3 godziny). W karmieniu dorosłych dobrze jest początkowo przez 1-2 dni unikać stałych pokarmów, krótka głodówka, z obfitym uzupełnianiem płynów i elektrolitów na pewno nie zaszkodzi, a może pomóc. Realimentację, czyli powrót do odżywiania doustnego, najlepiej rozpoczynać od kleiku ryżowego, musu jabłkowego lub tzw. marchwianki. »
Kiedy koniecznie zgłosić się do lekarza? Są sytuacje, kiedy należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza.
* Ciężka biegunka (kilkanaście i więcej wypróżnień na dobę) z towarzyszącym znacznym osłabieniem lub wymiotami.
* Gorączka powyżej 38°C.
* Utrzymywanie się biegunki powyżej 48 godzin.
* Nawracająca bIstnieje wiele przyczyn występowania biegunki, z których najczęstsze to infekcje przewodu pokarmowego na tle zakażeń:
* wirusowych,
* bakteryjnych (związanych z bezpośrednim zakażeniem bakteryjnym lub związanych z działaniem endotoksyn bakteryjnych),
* pierwotniakowych, Inne przyczyny biegunek to:
* czynniki chemiczne (np. niektóre leki, zatrucia grzybami, zatrucie rtęcią, arsenem),
* czynniki fizyczne (np. zbyt zimny lub gorący posiłek, napój),
* czynniki psychiczne i emocjonalne (strach, stres, zespół jelita drażliwego),
* czynniki alergiczne (uczuleniowe – np. uczulenie na produkty spożywcze),
* hormonalne (np. nadczynność tarczycy),
* zapalne niezakaźne choroby jelit: wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna,
* upośledzenie trawienia, wchłaniania i wydzielania soków trawiennych przez przewód pokarmowy (np. przewlekłe zapalenie trzustki),
* po niektórych zabiegach chirurgicznych na przewodzie pokarmowym. »
Rodzaje biegunek. W zależności od rodzaju zaburzeń czynności jelit i objawów biegunki można podzielić na kilka grup.
Biegunka osmotyczna. Ten rodzaj biegunki może być spowodowany m.in. działaniem niektórych leków (np. środków przeczyszczających), alergią glutenową, niedoborem laktazy (enzym trawiący laktozę – dwucukier znajdujący się w mleku). Cechą tej biegunki jest ustąpienie objawów po zastosowaniu głodówki.
Biegunka wydzielnicza. Mamy z nią do czynienia wówczas, gdy z komórek tworzących ścianę jelita do jego światła dostaje się zwiększona ilość płynów (woda, elektrolity). Jest to wodnista, objętościowo duża biegunka bez domieszki krwi i śluzu. Najczęściej powodowana przez gronkowce, Escherichia coli, także po środkach przeczyszczających. Nie ustępuje po głodówce.
Biegunka wysiękowa. Pojawia się, gdy do światła jelita oprócz wody dostaje się krew, białko i śluz. Występuje w przebiegu np. wrzodziejącego zapalenia jelita grubego i niektórych nowotworów. Powodują ją także zakażenia, takie jak Shigella, Salmonella oraz pełzaki.
Biegunka po antybiotykoterapii. Biegunka może być wywołana zażywaniem niektórych antybiotyków i zachwianiem równowagi naturalnej flory bakteryjnej jelit. Po antybiotykoterapii, która niszczy nie tylko wrogie bakterie, ale również te pożyteczne dla przywrócenia prawidłowej flory bakteryjnej jelit stosuje się probiotyki – preparaty zawierające „przyjazne” bakterie, np. Lacidofil.
Biegunka ostra i przewlekła. Biegunka ostra to stan chorobowy trwający do 10 dni, natomiast utrzymywanie się objawów chorobowych ponad 10 dni nosi nazwę biegunki przewlekłej. » Zagrożenia związane z biegunką. Największym zagrożeniem, jaką stwarzają biegunki dla zdrowia jest utrata wody i soli mineralnych - tzw. elektrolitów. Może dojść do odwodnienia. Trawienie i wchłanianie pokarmów wymaga wydzielania dużych ilości wody i soli w postaci soku żołądkowego, trzustkowego, jelitowego, żółci, śliny - do światła przewodu pokarmowego. Wodę i elektrolity organizm odzyskuje wchłanianiając je z powrotem z jelit. Biegunka to uniemożliwia. Intensywna, długotrwała biegunka może spowodować drastyczne odwodnienie organizmu i pozbawienie go niezbędnych soli mineralnych. Zagraża to zwłaszcza osobom starszym i małym dzieciom, u których łatwiej dochodzi do powstania dotkliwych objawów wywołanych wysokim niedoborem potasu, magnezu, sodu, kwasicą metaboliczną, itp. Krytyczny niedobór elektrolitów może nawet spowodować zgon. Biegunki, zwłaszcza trwającej dłużej niż jeden dzień,
* Zasłabnięcie w przebiegu biegunki.
* Kurcze mięśniowe.
* Zatrzymanie moczu.
* Stwierdzenie krwi lub ropy w kale.
* W każdym przypadku wystąpienia biegunki przewlekłej, bowiem jej przyczyną może być poważna choroba ustrojowa.
»Zapobieganie biegunce. Aby zapobiegać pojawieniu się biegunki o charakterze zakaźnym, ważne jest przestrzeganie następujących reguł:
* Mycie rąk przed każdym posiłkiem.
* Mycie warzyw i owoców przed spożyciem.
* Unikanie jedzenia w pośpiechu.
* Dokładne przeżuwanie pokarmu.
* Spożywanie raczej potraw gotowanych i duszonych niż pieczonych i smażonych.
* Utrzymywania urozmaiconej diety bogatej w składniki spożywcze.
* Spożywanie tylko świeżej żywności.